Daoyin is één van de aspecten van de Yang sheng gezondheidscultuur die vaak vernoemt wordt als zijnde ‘gymnastics’. Rek en strekoefeningen uit lang vervlogen tijden. Met name door de ontdekking van de Mawangdui graftombes en de kaart van Daoyin Tu aan bekendheid gewonnen. Daoyin wordt soms beschreven als de voorloper van qigong of nadrukkelijker nog zelfs als het ‘oude woord’ voor qigong. Qigong is een veel bekendere term en met name een verzamelbegrip voor een heel scala aan oefeningen. Bij Daoyin komen overigens nog meerdere connotaties aan bod. Die van yin yoga en met name Do-In yoga. Deze laatste beroept zijn oorsprongsverhaal sterk op die van Daoyin waarbij steevast verwezen wordt naar de Huang Di Neijing ten tijde van de gele keizer. Waarbij de oefeningen van Daoyin en de zelfmassage technieken via Japan doorontwikkeld zouden zijn tot een nieuwe vorm van yoga, do-in. Dit zou gebeurd zijn onder sterke invloed van Shiatsu die zijn oorsprong deelt met de Chinese Anmo technieken. Over de ontwikkeling van Do-In is echter verrassend weinig literatuur te vinden.
Dit artikel kijkt naar de beschikbare literatuur met betrekking tot Daoyin en diens plek binnen de Chinese gezondheidscultuur. Daoyin wordt omschreven als gymnastiek oefeningen, letterlijk vertaald als ‘guiding and pulling’. Ze worden preventief ingezet in de strijd tegen ouderdom en ziekte maar naast het preventieve aspect is er tevens een duidelijk curatief aspect. Voor chronische en acute klachten. Men vindt het begrip terug in zowel de medische literatuur (curatief) als de Yangsheng literatuur (preventief – lifestyle). Daoyin zijn fysieke oefeningen als onderdeel van de verscheidenheid aan behandeltechnieken of als onderdeel van de Yangsheng technieken om het vitale prinicipe te voeden, ‘nourishing life’. Het ruime aanbod aan oefeningen kent zijn oorsprong binnen verschillende scholen. Belangrijk daarbij is dat zij steeds zijn ingebed in een ruimer systeem van praktijken.
Het voornaamste gebied waarin we Daoyin terug vinden is het veld van Yangsheng. Dit is het geheel van lifestyleadviezen waarbij gymnastiek een belangrijk onderdeel is. Andere gebieden die frequent in combinatie met Daoyin genoemd worden zijn zaken als: dieet, slaapkamertechnieken, juiste spraak, kruidengeneeskunde, leefstijlvoorschriften en beperkingen, feng shui, enz…
Wanneer we het over Daoyin zelf hebben, dan heeft dit betrekking op drie belangrijke aspecten:
– gymnastiek oefeningen
– massage
– ademhalingstechnieken.
Waarbij we bij dit laatste opvallend veel ‘inhouden van de adem’ terug vinden. Een gelijkaardig concept vinden we in de yoga traditie terug onder de term Kumbhaka. Gymnastiek creëert harmonie van binnenuit terwijl massage het lichaam van buitenaf sterker maakt door uitwendige druk. Cruciaal aspect is uiteraard de vrije doorstroming van bloed en qi. Het is tenslotte allemaal gebaseerd op Chinese geneeskundige theorie.
Niet voor niets speelt ademhaling een significante rol. De combinatie van beweging en ademhaling versterken het effect en zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het losmaken van de ledematen en het correcte gidsen van de qi is één van zijn essentiële functies. Het opheffen van stagnatie is een bekend fenomeen binnen de Chinese geneeskunde en is ook hier één van de hoofddoelen. Net als het uitdrijven van ziekte of pathogeen bij de curatieve varianten. Men ‘guide and pull’ de pathogene qi uit het lichaam. En net zoals de meeste adviezen binnen de gehele yangsheng cultuur is de Daoyin Tu bv. erg praktisch en concreet van aard.
De link met qigong is trouwens niet onlogisch gezien meerdere teksten de bekende zes helende klanken vermelden of de vijf dieren patronen van Hua Tuo (tijger, beer, hert, aap en vogel) – en dus niet de tevens bekende Wuxing qigong (schilpad, draak, tijger, slang, kraanvogel). Dit zijn echter de meer sequentiële vormen. Maar ook op zichzelf staande dierenoefeningen komen aan bod. Losse oefeningen zoals terug te vinden op de Daoyin Tu zijn met name simpel uit te voeren en hoeven niet noodzakelijk veel tijd in beslag te nemen. Ze worden uitgevoerd op een ontspannen en vaak ritmische manier. Uiteindelijk dient de beweging te gebeuren door de interne circulatie van qi. Oefeningen kunnen zowel staand, liggend als zittend voorkomen.
Als voorbeeld: Squad op de grond met je rug tegen de muur. Omarm je knieën met beide armen en buig het hoofd voorwaarts. Hou de adem vast gedurende negen tellen. Dit is goed voor nek klachten en problemen van de heup en benen. Of tevens een bekende: klik met de tanden 36 maal, draai je tong in het rond om speeksel te maken en slik het vervolgens door. Zoals je ziet, simpel en praktisch van aard.
Daarnaast zijn er tal van voorschriften bij het beoefenen van. Men raad aan om in een rustige omgeving te oefenen en liever binnen dan buiten. Met voorkeur op een verhoogd platform zodat de aardse yin en demonen niet kunnen storen. Bij therapeutische oefeningen speelt de kijk richting meestal geen rol terwijl dit bij de longevity practices dat wel degelijk van belang is. Daarbij is het Oosten de meest voorkomende vanwege de associatie met de opkomende yang en alles wat erbij hoort. Een noordelijke richting wordt over het algemeen vermeden. Sommige oefeningen brengen zelfs de dag en tijd van geboorte in rekening om te bepalen welke richting de meest optimale resultaten genereert. Of het is seizoens- en jaar afhankelijk. De ochtend wordt vaak benoemd als het meest gunstige moment van de dag.
In elk geval moet men de oefening zien
als zijnde levensnoodzakelijk.
Even noodzakelijk als eten, drinken en slapen.
Eén van de basisboeken uit de Daoïstische Canon is de Taiqing Daoyin Yangsheng Jing. [Daoyin Jing] Dit is het enige werk dat exclusief betrekking heeft op de praktijk van Daoyin. Andere werken waar Daoyin een onderdeel is van de inhoud zijn bv: Yangsheng Yaoji, Baopuzi van Ge Hong, Zhuangzi en de Yangxing Yangming Lu. De Daoyin Jing is een soort middeleeuwse doorontwikkeling van de traditie en is stevig gegrond in de medische traditie. ‘Healing’ is de voornaamste focus. Het is het gedeelte van ‘oefeningen’ uit de Yangxing Yanming Lu. Deze laatste is het basiswerk over Yangsheng beoefening en komt boven in de 7e eeuw n.C. Waar voorheen de oefeningen vaak los stonden van elkaar ging men in deze periode over naar meer geïntegreerde opeenvolgingen van oefeningen.
De tekst handelt vanuit drie voorname instructies: medische oefeningen zoals ze voorheen aan bod kwamen, geïntegreerde sets die behoorden tot de Daoïstische integratie van lang leven en streven naar onsterfelijkheid en meditatieve manieren om de qi te leiden en visualisatie oefeningen die de beoefenaar meer in een spirituele context plaatsten. Het boek toont duidelijk de ontwikkeling van Daoyin als puur medische praktijk naar een meer ‘healing’ georiënteerde stroming in het kader van lang leven en onsterfelijkheid. De Daoyin Jing kan dan ook gezien worden als een werk van standaardisatie en systematisering van meer klassieke praktijken.
Daoyin wordt meestal onlosmakelijk gezien met Daoïsme maar dat is niet noodzakelijk het geval. Volgens Komjathy (2013) tonen zowel de Daoyin Tu als de Yinshu duidelijk aan dat zij buiten het Daoïsme om zijn ontwikkeld. Waarbij ze overigens in scherp contrast staan met de benadering en standpunten binnen de interne cultivatie lineages. Yangsheng en longivety practices zijn inderdaad in vele Daoïstische tradtities ingeburgerd maar behoren daar niet noodzakelijk toe. Iets wat de volgende tekst uit de Zhaungzi en Baopuzi (Ge Hong) aantoont:
“… the goal of mystical union with Dao, to attain longevity without relying on Daoyin, to forget everything and lose nothing, at ease in Wuji, this is the way of Heaven and Earth, the inner power (de) of the sage.”
Hoewel ze niet de waarde onderkennen van Daoyin beoefening wordt het meer gezien al s een supplementaire method om de zware tocht naar onsterfelijkheid aan te kunnen vangen. Het is een basis voor meer gevorderde oefenvormen.
De oorsprong van Daoyin ligt dan ook niet bij de Daoïstische kluizenaars maar bij de Chinese aristocratie. Deze wou vooral met volle teugen genieten van het wereldse leven. Daoyin was een manier om meer gezondheid en vitaliteit te genieten opdat men met volle teugen het leven zou kunnen vieren. Dus ja, ook met het doel om minder neveneffecten te ervaren van het goede leven. Zoals uitgebreid feesten en een wellustig seksleven. Niet meteen de meest spirituele doelen. Dit maakt dat Daoyin en Yoga dan ook twee compleet tegengestelde achtergronden hebben zoals Livia Kohn (2006) uiteenzet in haar vergelijking tussen de Yoga traditie van Patanjali en die van Daoyin.
De Yoga traditie van de Rgveda’s en Upanishads kenmerkt zich net door een afstoten van de wereld als zijnde illusoir. In tegenstelling tot het genieten van de wereldlijke geneugten in Daoyin. Waar yoga zich ontwikkelt vanuit een kluizenaars-traditie die zich terugtrekt uit de wereld om de stabiliteit en permanentie van het ware zelf te verkennen, staat Daoyin ten volle in de maatschappij en ontwikkelt deze zich naar steeds meer subtiele en snellere energieën. Maw. het wereldbeeld van waaruit zij opereren is compleet tegenovergesteld. Yoga was vaag en zwaar filosofisch terwijl Daoyin simpel en erg praktisch.
Doorheen de tijd echter kwamen beide tradities steeds dichter bij elkaar. Daoyin werd opgenomen in de Daoïstische tradtie en werd ingeburgerd in het streven naar onsterfelijkheid. Yoga werd meer een vorm van gezondheid beoefening. Zeker in onze moderne tijd. Dit gebeurde in eerste instantie door de opkomst van Laya Yoga (einde 1e Millenium n.C) en de introductie van Kundalini. Het in evenwicht brengen van de Chakra’s, wat moest leiden tot meer vitaliteit en lang leven. Daarna met de opkomst van Hatha Yoga via de Nath Yogis, die overigens ook een systeem van vechtkunst ontwikkelden. Zij hadden het basis boek van de Hathapradipika (15e Eeuw) waarbij men de Ha (zon) en Tha (maan) energieën in het lichaam in evenwicht wilde brengen. Zij spreekt over prana, de vrije doorstroom en het opslaan van energie ten einde gezondheid en lang leven te verkrijgen. Ook de yama’s en niyama’s (gedragsvoorschriften) werden belangrijker. Veel klassieke literatuur van die tijd bestaat dan ook uit levensstijladviezen die de beoefening moeten ondersteunen.
Dat alles lijkt al een stuk meer op de theorie die Daoyin ondersteunt. In tegengestelde richting ontwikkelde Daoyin een stuk spirituele beoefening door de opname binnen de Daoïstische praktijken. Dat gebeurde oa. in de Shangqing school (Highest Clarity) die rekroutines, ademhaling en self massage in combinatie met talismans en spreuken gebruikten om het lichaam te reinigen. De vitaliteit te verhogen voor de grote inspanning die hen te wachten stond op weg naar onsterfelijkheid. Zo werd massage een belangrijke ondersteuning voor het meditatieproces gezien langdurige mediatie niet zonder gevaren is. Schadelijke effecten kunnen zich voordoen als fysiek ongemak of blessures maar ook energetische stagnatie en medische problemen, psychologische stoornissen zoals hyper emotionaliteit of psychose. Daoyin en zelfmassage bood een goede ondersteuning in de preventie van deze kwalen. Deze verspiritualisering van de Daoyin traditie vinden we terug in bepaalde teksten waar naast de gebruikelijke oefeningen, ademtechnieken en massages ook meditaties voorkwamen. Het visualiseren van kleuren of godheden als sleutel tot verhoogde gezondheid. De absorptie van hemelse energieën zoals maanlicht. Zo kun je het eerder genoemde klappen van de tanden in spirituele context zien als het waarschuwen van de goden van het lichaam dat men klaar is om devotionele praktijken te beginnen.
Absorptie van qi komt binnen verschillende context aan bod. Zowel bij teksten die handelen over Daoyin, Yangsheng als bij alchemistische training. In de meeste gevallen betreft het hier steeds een gevorderde vorm van training waardoor het noodzakelijk was dat het lichaam al in een bepaalde mate van gezondheid verkeerde. Yangsheng en Daoyin moesten ervoor zorgen dat het lichaam klaar was om daadwerkelijk qi op te nemen. Deze qi was vaak afkomstig van natuurelementen zoals zon en maan, bomen of andere natuurlijke entiteiten. Hierbij stuurde men de qi dan naar de verschillende orgaansystemen. Wederom een vorm van ‘guiding and pulling’. Niet alleen voor qi absorptie maar ook binnen de context van Bigu. Iets wat de meesten onder ons kennen als een vorm van vasten maar die een veel ruimere context beslaat dan enkel het ‘onthouden van granen’.
Dat deze praktijken een duidelijke plek verdienen binnen het Daoïstische gedachtegoed kunnen we duidelijk terug vinden in de oorsprongsverhalen zoals weergegeven door Catherine Despeux (Livia Kohn 1989) waar de stijlen van Daoyin toegekend worden aan de verschillende onsterfelijken uit de Liexian Zhuan (Immortals Biographies). Deze zijn Pengzu [Master of Wind and Rain], Master Redpine [Master of Rain], Wang Ziqiao en Master Ningfenzi. Niet toevallig Meesters van de regen genoemd. Dit verwijst naar de sjamanistische achtergond. Deze was nl. verantwoordelijk voor het veilig stellen van de regen op de gepaste tijdstippen en in de vereiste hoeveelheid. Deze voerde dan speciale dansvormen uit die later de basis zouden vormen voor de Daoyin oefeningen. Net zoals deze dansen de rivieren van de aarde moesten doen stromen, zo werden zij uiteindelijk ook ingezet om de stromen in het lichaam te laten vloeien.
We hebben dus gezien dat Daoyin van oorsprong een vorm van zowel curatieve als preventieve geneeskunde is. Kernbegrippen hierbij zijn gymnastiek, adem en massage. Hoewel hun oorsprong mogelijks of deels bij de Chinese aristocratie ligt die met name ten volle wou genieten van hun luxueuze leven, heeft Daoyin zijn plek verworven binnen verschillende onderdelen van de Chinese cultuur. Binnen de geneeskunde als zijnde specifieke behandelmethodiek. Binnen de Yangsheng cultuur als zijnde preventieve gezondheidsbeoefening en van daaruit zijn intrede in longevity practices. Zo werd het ook onderdeel van de Daoïstische traditie en de zoektocht naar onsterfelijkheid. De ruime aanwezigheid binnen verschillende klassieke teksten tonen onbetwistbaar aan dat zij een belangrijk onderdeel zijn van de Chinese gezondheidscultuur.
Op dit moment is Daoyin terug in opkomst. Niet alleen door de ontdekking van de Daoyin Tu in 1973 maar ook door het van het gedachtegoed door moderne stromingen als Do-In, qigong en yoga. Echter één van de meer bekende en sterk gerespecteerde ontwikkelingen is die van de Daoyin Yangsheng Gong. Dit systeem is opgezet door Professor Zhang Guang De aan de Beijing Sports University. Dit systeem wordt tegenwoordig over de hele wereld onderwezen. De vertegenwoordigers en promotors van dit systeem in Nederland zijn Sifu Henny Eleonora en zijn student Ruud Vercammen – van de LiuHeMen School in Amsterdam.
Het systeem omvat oefeningen voor het reguleren van alle orgaansystemen alsook elementen van Taijiquan en wapen vormen. Het omvat een indeling in oefeningen van basis niveau tot gevorderd met een duidelijke structuur om de principes te ontwikkelen. Regulatoire oefeningen voor lichaam, adem, geest zowel als qi en bloed. Ook hier weer kent men niet enkel oefeningen voor de algehele gezondheid (yangsheng) maar ook voor het behandelen van specifieke aandoeningen (curatief). Karakteristiek is dat de concentratie van de geest gereguleerd wordt door het combineren van fysieke beweging en de aandacht. Hierbij zijn verschillende methodes mogelijk: Yishou – houden van de aandacht op een acupunctuur punt of gebied; Yinian – aandacht langsheen een meridiaan en als derde het beoefenen van de grote en kleine omloop van qi. Afhankelijk van de aandoening wordt er dan gekozen voor een bepaald punt of gebied waar de aandacht op wordt gevestigd.
Door het gebruik van traditioneel Chinees geneeskundige theorie over de interne organen (zhangfu), de meridianen in het lichaam (jingluo), de principes van yin en yang, vitale energie van bloed en qi en de wuxing theorie – in combinatie met moderne wetenschappelijke inzichten zijn deze oefeningen ideaal voor het harmoniseren van lichaamsoefeningen en mentale cultivatie. Men wil hierbij echter niet vergeten dat een goede medische diagnose noodzakelijk is om de juiste oefening voor te kunnen schrijven. Ook in de klassieke teksten mbt yangsheng werd in het curatieve gedeelte de nadruk gelegd op een correcte diagnose. Dat is niet onlogisch. Als je door het uitvoeren van een bepaalde oefeningen een slecht werkend onderdeel van een systeem stimuleert om zo de balans te herstellen; dan is het logisch dat éénmaal de balans herstelt is je ook stopt met de oefening. Doe je dat niet dan over-stimuleer je dus en slaat je balans weer de andere kant op. Het is daarom belangrijk om een goed onderscheid te leren maken tussen preventieve, voedende oefeningen en curatieve of balans herstellende oefeningen. Een goede leraar is daarom altijd wijs advies.
Bibliografie
- L. Kohn (1989) Taoist Meditation and Longevity Techniques, Center for Chinese Studies, University of Michigan, ISBN 0-89264-084-7 / Hfst. 8 Gymnastics, the ancient traditon by Cahterine Despeux
- L. Kohn (2006) Daoist Body Cultivation, Three Pine Press, Magdalena NM 87825, ISBN 1-931483-05-1 / Hfst. 5 Yoga and Daoyin by Livia Kohn
- L. Kohn (2008) Chinese Healing Exercises: The tradition of Daoyin, University of Hawaii Press, EAN 9780824832698
- L. Komjathy (2013) The Daoist tradition—An introduction, Bloomsbury Academic Publishing Plc, ISBN 9781472508942
- E. Montaigue (1986) Chinese Self Healing Methods for Health and Longevity, Boobook Publication Pty. Ltd, Balgowlah Australia. ISBN 0908121180
- M. Pendzialek (2005) Daoyin Yangsheng Gong; European Internal Arts Journal; nr. 2-2005; p. 66-76