Bart Bourdeaux – Acupunctuur anders aangepakt


In het Belgische Eernegem mochten we eind 2019 Bart Bourdeaux interviewen.   Met een sterke interesse in een psychotherapeutische benadering en het bestuderen van de klassieken kregen we een inkijk in zijn unieke visie op Chinese geneeskunde.   Bart is naast zijn achtergrond in ergotherapie gespecialiseerd in zowel de Japanse acupunctuur als in de meer klassieke benadering.   Daarnaast beoefend hij tevens de kruidentherapie waardoor je in zijn praktijk een volledige benadering krijgt van wat Chinese geneeskunde je te bieden heeft.   Het was dan ook een uitermate interessante middag voor ons.  Lees hier het volledige interview.

INTERVIEW Bart Bourdeaux

Mijn naam is Bart, ik ben 40 jaar en ergotherapeut van opleiding. Tien jaar lang werkte ik in een psychiatrisch ziekenhuis in deze functie.  Daarnaast heb ik les gegeven aan therapeuten in opleiding binnen de hogeschool. Oorspronkelijk had ik het plan om psychotherapeut te worden maar toen acupunctuur op mijn pad kwam werd dit mijn nieuwe missie.  Sinds 2012 ben ik full time actief als acupuncturist en heb ook Chinese kruiden gestudeerd.  Heel af en toe werk ik wel met kruiden maar acupunctuur vormt toch de kern van mijn praktijk. Volgend jaar start ik alsnog met mijn postgraduaat psychotherapie om deze hopelijk te kunnen combineren met mijn werk als acupuncturist.

De opleiding acupunctuur en kruiden, waar heb je die gevolgd?

Toen was het nog Jing Ming, dat was één van de twee beschikbare opleidingen in België.  Nu is dat ICZO geworden. Het overgrote deel van het toenmalige docententeam is daar terecht gekomen. Beide opleidingen zijn gevestigd in Antwerpen. De opleiding was net zoals in Nederland in het weekend. Om de twee weken hadden we les en het was best een intensieve opleiding. Hier wordt er wel geëist dat je een paramedische vooropleiding hebt gevolgd. Je krijgt dan ook niks aan Westerse Medische basiskennis, je wordt verondersteld die al op zak te hebben.

Wordt acupunctuur ook vergoed in België?

Niet standaard nee. Het mag niet onder de verplichte verzekering. Het gaat dus via optioneel extra verzekeringen. Daarbij wordt dan een deel van een aantal sessies terugbetaald. Bv. 5x 10 euro per sessie. Bepaalde hospitalisatieverzekeringen betalen ook een deel terug maar het is zeker niet gebruikelijk. De meeste mensen betalen uit eigen zak. Ik ben tevens aangesloten bij de beroepsvereniging EUFOM. De andere Vlaamse vereniging is BAF.

Op je website staat dat je twee soorten acupunctuur kent: Klassieke en Japanse?

Dat klopt, hoewel ik er zelf liefst geen naam op plak. Ik gebruik zowel klassieke Chinese als Japanse vormen.  Zelf vind ik het weliswaar verwarrend om met die namen te gaan gooien. Je moet weten dat Japanse acupunctuur alleen al zo’n 100 tot 150 verschillende stijlen kent. Zo ook wat betreft klassieke acupunctuur. Wat de één klassiek noemt is voor het voor de ander dan weer helemaal niet.   Er bestaan gewoon heel veel verschillende scholen en elk van hen wil zich ook onderscheiden van de rest. Klassieke acupunctuur gaat terug op de teksten uit de Han dynastie, zoals de Neijing en de Nanjing. TCM is dan weer de standaard traditionele Chinese geneeskunde zoals die gecanoniseerd is in de jaren vijftig vanuit een 4 tot 5-tal universiteiten in China. Dit gebeurde in een kader dat heel sterk vertrekt vanuit de Zangfu differentiatie – kort door de bocht genomen dan. Terwijl de klassieke scholen dan weer een tegenbeweging vormen die terug willen grijpen naar de klassieke werken. Sommige scholen benadrukken bijvoorbeeld de vijf-fase dynamiek uit de Nanjing terwijl andere zich meer op de Neijing baseren , waarbij ze uiteraard elk hun superioriteit claimen. Daar ben ik zelf niet zo gek op.

Vanuit welk kader werk je zelf met acupunctuur?  Hoe ga je zelf te werk?

Mijn focus gaat vooral uit naar de onderliggende dynamiek.  Er is altijd een klacht maar wat is de dynamiek die geleid heeft tot deze situatie en die ze in stand houdt? Om dat te kunnen identificeren heb je een kader nodig en dat vertrekt bij mij sterk vanuit de geschiedenis van een persoon. Ik wil een zo goed mogelijk beeld krijgen van de voorgeschiedenis van de situatie, maar ook significante mijlpalen in iemands levensloop. Ook iemands psycho-emotioneel en psycho-sociaal functioneren krijgen binnen mijn manier van werken een prominente rol toebedeeld. Die setting gebeurt bij mij veelal vanuit een psychotherapeutisch kader. En dan met name de gestalttherapie. Vanuit Chinese geneeskunde zegt men wel eens dat wind de drager is van ziektes. Wind als pathogeen, maar Wind ook als metafoor voor verandering. Doorheen iemands levensloop is er sprake van continue verandering. Hoe men met al die veranderingen omgaat heeft een bepaalde impact en brengt bepaalde gevolgen met zich mee voor de situatie zoals die nu is.

Je probeert dus een beeld te vormen van het verhaal van de persoon die tot de huidige situatie heeft geleid?

Dat is de eerste insteek ja. Je vertrekt vanuit het gesprek. Zowel de persoonlijke, medische als familiale voorgeschiedenis.  Het psycho-emotionele aspect en de visie waarmee iemand naar de wereld en naar zichzelf kijkt. Ik gebruik daarom ook niet de 10 standaard vragen zoals we die kennen. Bv. nachtzweten, hoofdpijn, stoelgang, ed. Dat komt bij mij niet noodzakelijk aan bod. Mijn eerste vertrekpunt is altijd de levensgeschiedenis. Mijn tweede vertrekpunt is dan om te gaan kijken wat ik van dat verhaal terug vind in het systeem van die persoon, in het lichaam zelf. Daarvoor gebruik ik dan met name palpatietechnieken.  Lichaamspalpatie, wat vooral in bepaalde Japanse scholen gebruikt wordt. De hara- of buikdiagnose (en ook wel nek en rug) vanuit de Kiiko Matsumotoschool waar , met bepaalde reflexieve zones op het lichaam wordt gewerkt. En zelf breid ik dat dan uit met meridiaanpalpatie en dan vooral het gebied van vingers tot elleboog en voet tot knie.  Soms ook het hoofd en polsdiagnose maar dat gebruik ik eerder als ondersteuning om het beeld dat ik heb te bevestigen. Uiteraard gebruik je ook inspectie van het gelaat, de fysionomie, lichaamskenmerken, klank, geur, etc… Daarna kom ik pas tot een behandelstrategie.

“Dat palpatoire gedeelte is voor mij erg belangrijk. Ik kan wel bepaalde interpretaties hebben mbt het verhaal maar als ik daar niets van terug vind in het lichaam blijft het bij een theorie.”

Dan laat ik die gedachtegang over het probleem ook varen.  Door je behandeling af te stemmen op wat je ook daadwerkelijk voelt wordt het voor de patiënt tastbaarder. Verandering is ook direct voelbaar, zowel voor jezelf als voor de persoon in kwestie.

Betekent dit dat je minder op Zangfu niveau werkt?

In onze opleiding was TCM de focus van het curriculum maar we hadden toch een aantal docenten die hier sterk van afweken.  Mijn grootste probleem met TCM zoals ik het ervaren heb is dat het heel statisch is. Het werkt erg categoriserend. Het vertelt mij wat de toestand nu is, terwijl ik vooral geïnteresseerd ben in de onderliggende dynamiek. Hoe beïnvloedt de ene situatie de andere. Misschien dat dit ook wel mogelijk is vanuit een TCM kader, voor mij werkt dat niet. In de Shang han lun en Jing gui studies zit bv. enorm veel dynamiek. De verschillende stadia van Tai Yang – Shao yang, enz… Die theorie heeft me veel inzicht gebracht mbt dynamieken. Dat vind ik erg interessant. Gezien ik echter zelf minder affiniteit heb met kruiden heb ik ook dit kader van dynamiek meegenomen in mijn manier van werken met acupunctuur.  Daarbij prik ik graag met lichte technieken.

Je bedoelt de Japanse technieken waarbij heel oppervlakkig geprikt wordt?

Ja maar zoals gezegd zijn er veel onderlinge verschillen.  Zo is er de keiraku chiryo stijl of toyohari waarbij men zelfs de huid niet meer perforeert en dus echt op de huid gaat werken.  Terwijl je dan ook weer erg agressieve stijlen hebt. Sommige zijn heel westers, andere weer heel klassiek. Zoals gezegd, er bestaat niet zoiets als DE Japanse acupunctuur. Onderling zijn die stijlen te verschillend om ze onder dezelfde noemer te plaatsen.  Voor mij is het een integratie van Chinese en Japanse stijlen. Ik gebruik een aantal stijlen als achtergrond en uit die kennis probeer ik een zo goed mogelijk resultaat neer te zetten. Hoewel bepaalde stijlen me meer inspireren dan anderen. Stijlen zoals Kiiko Matsumoto en Jeffrey Yuen beïnvloeden in grote mate mijn manier van werken. Dat aangevuld met mijn diepe interesse voor Westerse psychotherapie en filosofie. Ook die aspecten bepalen de manier waarop ik naar een patiënt kijk en dus behandel.

Het gaat om de vraag: “wat is het om te leven?” en “wat betekent ziekte daarin?”  Ziekte en gezondheid zijn twee heel dynamische concepten.  Iemand wordt niet plotseling ziek en wordt ook niet zomaar gezond. 

Je vermeld Jeffrey Yuen als grote invloed op je werk.  Op welke manier spelen hij en het Daoisme een rol?

Hij heeft een enorme rijkdom aan interpretaties om een beeld te scheppen van de geschiedenis van Chinese geneeskunde. Hij presenteert ook niks als een vast systeem.  De manier waarop hij je naar dingen laat kijken laat heel veel ruimte om bepaalde stukken op een flexibele manier in te vullen. Hij kijkt heel erg naar de persoon die hij voor zich heeft. Hoe die persoon resoneert met wat hij doet in zijn behandeling.

Hoe belangrijk zijn voor jou die klassieke teksten waar je het eerder over had?

Die beïnvloeden mijn werk heel sterk. Toch hebben veel moderne teksten mij geholpen om als beginner houvast te krijgen.  Dat hokjesdenken waar ik het eerder over had. Hoewel de realiteit natuurlijk altijd complexer is dan de tekstboeken.   Ik merk dat ook veel ervaren acupuncturisten toch nog zoekende zijn naar de methode die voor hen alles verklaart.  In psychotherapie wordt er veel nadruk gelegd op het vinden van je eigen stem, je eigenheid in het behandelen. Ik denk dat dit voor acupunctuur ook zo is.

Een eigen visie vinden?

Zo zou je het kunnen noemen.  Vaak propageren mensen hun stijl als zijnde de authentieke stijl of de superieure stijl, dat zie je in de martial arts wereld ook.  Misschien komt dat vanuit de traditionele manier van lesgeven en specifieke meester-leerling verhouding. Je wordt geïnitieerd in een bepaald stijl, je wordt er in ondergedompeld en je volgt eerst 20 jaar lang wat je meester je zegt. Daarna pas kon je jezelf gaan onderscheiden, dat is nu héél anders geworden.  Waar je vroeger 1 stijl 20 jaar lang deed krijg je nu soms in een paar jaar tijd 20 verschillende stijlen onder je neus geschoven. Die manier van onderwijs brengt de nodige uitdagingen met zich mee.

Hoe ziet een behandeling er bij jou uit?

Dat is erg verschillend. Je patiëntenbestand bestaat uit een enorme verscheidenheid aan klachten. Van mensen met tennisellebogen tot auto-immuunziektes. Een heel scala aan aandoeningen met een enorme variatie in complexiteit.  Je manier van benadering daarentegen komt toch vaak vanuit je vooropleiding. Als ik zie hoe iemand met een achtergrond als fysiotherapeut te werk gaat dan is dat toch heel anders dan ik met een psychotherapeutische achtergrond, waardoor ik erg veel belang hecht aan psycho-emotionele factoren. Een klacht is altijd gekaderd vanuit een achtergrond. Er zit dus bij mij altijd een groot stuk therapeutische begeleiding in. Hoewel de behandeling altijd acupunctuur is en geen psychotherapie.

Betekent dat meer op het lichamelijke gericht?

Dat onderscheid bestaat niet hoewel we altijd de neiging hebben om die wel te maken. Er is altijd die samenhang tussen lichaam en geest. Daarom vind ik palpatie zo belangrijk. Het toont je hoe iemands verhaal belichaamd wordt. Blijf steeds kijken naar beide. Een probleem kan heel simpel zijn terwijl het heel moeilijk lijkt. Zo had ik bv. een patiënte die moeite had zwanger te worden. Heel zware voorgeschiedenis met allerlei emotionele trauma. Maar ze had ook bepaalde correcties gehad die lichamelijke littekens hadden achterlaten. In dit geval was het antwoord heel simpel om de littekens te ontstoren en ze werd spontaan zwanger. Wat ik wil zeggen is dat je jezelf ook niet mag verliezen in het verhaal. Als je jezelf teveel focust op één van beide mis je misschien het antwoord. Kijk naar het systeem, creëer daar ruimte. Andere voorbeelden zijn dan weer wel volledig emotioneel van aard zoals iemand met een auto-immuunziekte die voortkwam uit het onvermogen om zijn boosheid te uiten. Uiteindelijk proberen we met acupunctuur iemand te helpen door bewustzijn te brengen en dus leven te brengen op plekken waar dat misschien ontbreekt.

“Dan gaat de qi weer stromen en dan lost het wel op.

Dat is de natuur, je moet niet slimmer proberen zijn dan de natuur.

Je moet er alleen maar naartoe weten te gaan. “