Neidan is een term die we de laatste tijd wel eens vaker horen opduiken.  De term komt voort uit het Daoïstische gedachtegoed. In de zoektocht naar spiritualiteit en zingeving kent ook het Daoïsme zijn opleving binnen de Westerse cultuur.  Net zoals het Daoïsme wel eens als een filosofische stroming wordt aangeduid – zo ook de term Neidan. ⁽⁶⁾  Het beschrijft echter eerder een proces van zelfontwikkeling dan dat het daadwerkelijk een filosofisch iets betreft.

Neidan 內丹 wordt doorgaans vertaald als Interne Alchemie of Inwendig Elixir.  Alchemie is een term wat we niet alleen in de Chinese cultuur terug vinden.  Ook binnen de Westerse esoterie speelt alchemie een prominente rol.  Alchemie gaat over de transformatie van lichaam en geest. ⁽⁵⁾  Het is gebaseerd op het werken met de energetische substanties binnen het menselijk energetisch systeem.  Wanneer we kijken naar de Daoïstische heiligenverhalen – de onsterfelijken ‘Xianren’ – zien we dat het gaat om gebruik maken van het fysieke lichaam om een nieuwe persoon te creëren die niet onderworpen is aan de dood. ⁽⁷⁾  Het overstijgen van het cosmische geheel is hierbij het einddoel.    Om te onthullen dat hoe de wereld zoals wij hem kennen niets meer is dan een zelf-manifestatie van Dao.  ⁽⁸⁾

Naarmate iemands beoefening diepgang vindt zou volgens ‘Zhang Boduan’ ⁽¹²⁾ de botten en organen van een persoon vol energie zijn.  De adem en bloedstroom ongehinderd, het natuurlijke potentieel van iemands levenskracht ontwikkelt.  Dit zorgt ervoor dat men kan genezen van ziekte en afzien van verdere aftakeling en veroudering.  Niet voor niets ligt neidan aan de basis van klassiek Chinese geneeskunde.  Een basis die in de moderne TCM grotendeels verloren is gegaan maar zijn comeback lijkt te maken met de groeiende interesse in een meer traditionele aanpak.  Het moge daarbij duidelijk zijn dat er getraind dient te worden.  Neidan is immers niet iets wat puur intellectueel begrepen kan worden. ⁽¹⁾  Praktijk en theorie dienen hand in hand te gaan.

Neidan levert echter meer op dan winst in diens gezondheid.   Schoonheid en jeugdigheid zijn eveneens gevolgen van de vorming van het elixir.  Zoals Wang Li Ping ⁽¹¹⁾ omschrijft.  “de huid wordt delicaat en zacht,  de geest komt en gaat met gemak net als dat van een kind.  Je kunt externe energie rechtstreeks door het lichaam voelen.  Zodoende kunnen we anderen beter begrijpen.”   Dit laatste aspect is vanuit therapeutisch standpunt erg belangrijk.  Het stelt ons immers in staat een betere diagnose te stellen.  Een meer compleet beeld te vormen van de patiënt die voor ons zit. Het leert je om het kanaalsysteem te voelen, rechtstreeks te observeren.  Op die manier ervaar je wat een handeling zoals massage of naaldsetting doet op energetisch niveau.  En blijft het niet beperkt tot een louter intellectueel redeneren.  Het spreekt weliswaar voor zich dat je dergelijke vaardigheden niet in een korte tijdspanne kunt ontwikkelen.

Zoals Robinet ⁽⁹⁾ omschrijft; het is een didactische methode, een operatieve discipline en creatieve daad.  Het is een proces die uitgevoerd moet worden.  Daarbij wordt polariteit gebruikt om het te overstijgen, op een vergelijkbare manier als het boeddhisme dat doet.  Fysieke veranderingen voortgebracht door de training zorgen voor een evolutie in de innerlijke psychologische staat.  Het gaat om transformatie van het zelf. ⁽²⁾  Hoe meer het lichaam sublimeert, hoe meer het bewustzijn licht wordt, stralend en open.  Totdat het uiteindelijk oplost in de cosmische leegte.  Hoewel dit laatste voor discussie vatbaar is.  De éénwording met Dao mag dan al een ultiem doel zijn, er zijn vele gradaties, stadia en varianten van Daoïstische tradtities.

Neidan is tenslotte een stroming die vele veranderingen heeft ondergaan en dat nog steeds doet.  Net zoals alles in deze wereld, staat ook hier de ontwikkeling niet stil.  Interne alchemie is in geen geval een unitaire discipline.  De ontwikkeling start volgens Pregadio ⁽⁷⁾ met name rond 700 nC waarbij het op verschillende manieren en op verschillende lagen een mengeling is geworden van meerdere vroegere tradities, doctrines en beoefening.  Leringen uit de Dao de Jing, vroege Daoïstische meditaties, beeldvorming en woordenschat uit de externe alchemie (Waidan), methodes om het leven te voeden (Yangsheng) en dan met name die mbt ademhaling.  Maar tevens doctrines uit zowel Confucianisme, Neo-Confucianisme en Boeddhisme.  Om dan nog maar enkel de belangrijkste invloeden te benoemen.

Verschillende bronnen linken de oorsprong van de alchemie met de ‘fangshi’.  Op zich reeds een eclectische groep beoefenaars van verschillende praktijken.  Deze stonden bekend om de integratie van ademhalingsoefeningen, dieet en andere zelf-cultivatie technieken. Een ander oorsprong voor de ontwikkeling van neidan zou liggen bij een andere vorm van Daoïstische kunsten ofwel Daoshu, nl. die van de sjamanistische en mediumistische kunsten die praktijken kennen zoals talisman (fu), spreuken of gebeden en geest schrijven (fuji). ⁽¹²⁾ De belangrijkste bron van informatie vinden we terug in de ‘Daozang’ – de Daoïstische Canon.  De Zhouyi Cantong Qi 周易參同契wordt aangeduid als de belangrijkste individuele tekst.  Het zou de eerste tekst zijn die het onderwerp van neidan behandelt.  Deze behandelt echter niet exclusief neidan maar kent drie belangrijke thema’s:  metafysica en cosmologie, daoïsme en alchemie. ⁽⁸⁾  Daarbij vormt het een soort fundament voor de ontwikkeling van toekomstige takken van neidan.

Hoewel de ontwikkeling van neidan dus pas rond de 8^e eeuw wordt gesitueerd zien we dat de Cantong qi uit de 2^e eeuw nC. stamt.  Ook Platteeuw verwijst naar de late Han dynastie als oorsprong van de alchemie.  De vraag stelt zich hier of men daarbij het onderscheid maakt tussen interne (neidan) en externe (waidan) alchemie.  Zhuangzi en Lao Zi worden eveneens aangemerkt als bronnen voor neidan.  Waar het dan om gaat is dat vanaf de 8^e eeuw er goed gedateerde geschriften tevoorschijn komen mbt het onderwerp.  Wat vast staat is dat het in de Song Dynastie was dat neidan echt tot bloei zou komen.  In deze periode vinden we één van de belangrijkste werken nl. de Wuzhen Pian van Zhang Boduan (983-1082).  Deze vormt samen met de Cantong qi de basis referentie voor interne alchemie.  Robinet⁽⁹⁾ wijst er op dat het taoïsme zich ontwikkelde vanaf de Han dynastie en alchemie in zijn moderne vorm werd gegoten tijdens de Song dynastie.  Daarbij is het echter noodzakelijk om kennis te hebben van de Han cosmologie.

Het zou duren tot de 12^e eeuw vooraleer je echt kunt spreken over verschillende ‘scholen’.⁽⁹⁾  De eerste die daarbij naar voren komt is de Zhong-Lü.  Een combinatie van twee onsterfelijken: Zhongli Quan en de bekende Lu Dongbin.  Deze school had een speciale focus op ademhalingstechnieken. Verschillende moderne afsplitsingen zijn terug te leiden naar deze traditie. Een tweede groep is die van de Quanzhen (Complete Reality) opgestart door Wang Zhe (Wang Chongyang).  Hieruit ontstond de noordelijke lineage of Beizong. In eerste instantie een monastische discipline met strenge regels.  De noordelijke scholen hebben 7 partiarchen bekend als de Seven Realized Ones (Seven Perfected ofwel Qizhen)  Eén daarvan was Qiu Chuji die zogenaamd aan de oorsprong zou staan van de bekende Longmen Pai waarvan er heden dage verschillende takken bestaan.  Eén van de redenen waarom deze kon doorgroeien was het feit dat in de Qing dynastie deze vorm als officiële orthodoxe Quanzhen lineage erkend werd en zo de officieel toegestane vorm van Daoïsme.    Als laatste groep hebben we de Zuidelijke scholen (Nanzong) die vijf patriarchen kennen waaronder Zhang Boduan.  Het klassieke drie stage proces gebaseerd op de cultivatie van Jing, qi en shen is met name onttrokken op basis van de Wuzhen Pian (Awakening to reality) en de Nanzong lineage.

Een belangrijk verschil was dat er geen sprake was van de plicht zich te onttrekken aan de maatschappij zoals dat bij de monastische traditie wel het geval was.  Met als gevolg dat bv. celibatie ook geen vereiste vormde. Een uitvloeisel daarvan was het ontstaan van op seks gebaseerde cultivatie technieken (Fangzhong Shu).  Ook wel bekend als slaapkamerkunsten, hoewel de literatuur over slaapkamerkunsten net zoals de kamasutra in de Indische traditie veel meer aspecten behandelt dan enkel het seksuele aspect.  Eén van de grondleggers hiervan vinden we terug in de Yuan periode (13 – 14^e eeuw) Chen Zhixu die de Jindan Dayao schreef.  Niettemin waren er aftakkingen die het seksuele aspect meenamen (bv. de Yinyang Pai) en andere die dat weer niet deden.  (bv. Qingxiu Pai – Pure Cultivation)⁽⁸⁾ Dit alleen al toont aan dat het gebruik van seksuele technieken altijd controversieel is geweest binnen de Neidan traditie.  Waar bepaalde groepen het compleet afwezen, waren er anderen die het openlijk opnamen in hun corpus maar ook groepen die de beoefening ervan voor het grote publiek geheim hielden.

Wie zijn weg wil vinden in de verscheidenheid aan lineages en tradities zal zijn of haar handen vol hebben.  Het is een wirwar en zoals met elke geschiedkundige studie is het moeilijk om daadwerkelijke bronnen te achterhalen.  De bovengenoemde scholen zijn niet de enige takken van neidan die je tegenwoordig kunt vinden, noch zijn het de eerste die zich bezig hielden met alchemie.  Eén van die voorbeelden is de Shangqing school (Highest Clarity) uit de 4^e / 5^e eeuw nC.  Dit was de eerste school die consequent de macro-cosmos in het eigen lichaam begon te reflecteren.⁽⁶⁾ 

Shangqing geschriften bevatten methodes voor de creatie van een onsterfelijk lichaam of zelf door middel van terug keren naar een zelf-gegenereerd innerlijk embryo.  Aspecten zoals het innerlijk elixir en de terugkeer langs het generatieve pad van Dao vinden we hier echter nog niet terug.  De methodes in deze traditie zijn dus nog wezenlijk anders dan zoals we die nu tegen komen.  Eén van die praktijken was het “ontbinden van de knopen” [Jiejie]  waar een persoon zijn embryonale ontwikkeling herbeleeft in meditatie.⁽⁷⁾  Het grootste verschil met Neidan is hier dat men enkel de vorming van het embryo bewerkstelligd terwijl men in Neidan tevens de ‘ontwikkeling’ en het ‘geboren’ worden van het embryo teweeg wil brengen.

Tijd om wat dieper in te gaan op het hele proces.Maar voor we kijken hoe neidan nu precies werkt willen we eerst benadrukken dat Daoïsme niet noodzakelijk gelijk staat met het nastreven van dit embryo en het bijhorende proces.  Daoïstische praktijken bestaan immers uit een veelheid aan aspecten.  Ritualistisch, cosmologisch, exorcisme, gedragsmatig, literair, alchemistisch en nog veel meer.  Een belangrijk onderscheid is dat wat Komjathy ⁽³⁾ aanduidt als het verschil tussen het quietistic model en het alchemistisch model.  Vanuit het eerste is er met name een zoektocht naar diens oorspronkelijke natuur als manifestatie van de Dao.  De nadruk komt hierbij te liggen op wuwei, eenvoud en het van nature zo zijn (Ziran).  De dood wordt geaccepteerd als zijnde een natuurlijk iets en men streeft met name naar de éénwording met Dao en het opgaan in de cosmos zoals we eerder bij Robinet zagen.  Het alchemistisch model daarentegen zoekt naar persoonlijk overleven en transformatie.  Hier wordt de dood gezien als een natuurlijk iets voor de gewone mens maar wil men deze beperking overstijgen.

Procesmatig kunnen we ook hier weer verschillen zien tussen de veelheid aan tradities.  Maar algemeen genomen zien we dat er een voorbereidingsfase en 3 grote fases zijn. ^(2,7,8,9,12)  Deze komen overeen met de drie dantien (elixir velden) in het lichaam.  Respectievelijk gelokaliseerd in het abdomen, het hart en de hersenen weliswaar zonder een fysieke tegenhanger.  Waarbij de twee extra kanalen van du en ren mai een significante rol spelen.  De circulaire route langs de achterzijde (Du) omhoog en langs de voorzijde (Ren) naar beneden is wat men noemt de River Chariot ofwel het metaforische waterwiel.

De voorbereidende fase is ‘100 dagen om de fundering te leggen’ [Bai Ri Zhu Ji].  Met als centraal thema het aanvullen van de drie schatten (sanbao).  Jing, qi en shen. Tijdens het proces wordt gewerkt met de zuivere en oorspronkelijke vorm van deze drie, vandaar de aanduiding ‘yuan’ wat oorspronkelijke betekent (sanyuan).

De eerste fase is ‘Refining jing to transmute into qi’ [lianjing huaqi].  Ook wel de ‘100 dagen barriére’ genoemd (bairi guan)  Het doel is om het externe medicijn (waiyao) te maken die ontstaat uit het samen komen van Yuan Jing en Yuan Qi.  Dit is de conceptie van het embryo wat ontstaat door de coagulatie van jing.  Binnen een tak van Longmen Pai is de intentie hier het ontwikkelen van het hemelse oog en de drie dantien.  Niet elke stroming legt het openen van het derde oog in dezelfde stadia.  ⁽¹⁰⁾

De tweede fase is ‘Refining qi to transmute into shen’ [lianqi huashen]. Dit is de barriére van 10 maanden (shiyue guan) ook wel 10 maanden van zwangerschap genoemd (shi yue huaitai).  Het doel is om Yuan Qi en Yuan Shen te combineren tot het interne medicijn (neiyao).  Dit is de fase waarin het embryo gaat rijpen.  Eén van de technieken die hier aan bod komt is het embryonale ademen (taixi).  Dit zorgt ervoor dat shen wordt vast gehouden waardoor qi niet verspreid.  Timing en positionering van het trainen wordt hier belangrijk.  In deze fase wordt het elixir gevormd (dan) en het onsterfelijk embryo (sheng tai).  Het dan elixir wordt gevormd door de fusie van de san yuan.  Wederom bestaat deze fase binnen een tak van de Longmen Pai uit vier verschillende fases van vorming van het elixir of pil.  Zij kennen het gouden elixir (jindan), de paarse pil (zi dan) – het embryo wordt een foetus, de diamanten pil (zuan dan) en als laatste de leegte pil (xu dan)  Dit gebeurt tijdens het bewegen van de foetus (yi tai) waarbij deze gebaad wordt in de drie dantien om zo de verschillende dan te ontwikkelen.  Een soort van voorbereiding op de geboorte.  Binnen sommige tradities kan dit bewegen van het embryo of foetus geschieden niet alleen door de ritmische ademhaling maar ook door het zingen van mantra’s.

De derde en laatste fase heet ‘Refining shen to return to emptiness’ [lianshen huanxu].  De staat waarin grenzen noch onderscheid meer bestaat tussen het absolute en het relatieve.  De barriére van 9 jaar  (jiunian guan).  In dit stadium worden het externe en interne medicijn gecombineerd tot het Grote Medicijn (Dayao).  Dit is het stadium waarin het embryo geboren wordt, wat gebeurt door het naar buiten treden van de Yang Shen (Yang Spirit) door de kruin van de beoefenaar.  Vervolgens spreekt men over 3 jaar borstvoeden.  Dit is de periode waarin de yang shen leert om uit het lichaam te treden in de macrocosmos en terug te keren naar het lichaam.  Op die manier leert men de geheimen van het universum kennen waarbij de yang shen wint aan kracht en snelheid waardoor hij steeds verder kan reizen.  Tot op het niveau dat de shen zich onmiddellijk kan manifesteren op eender welke plek in de cosmos.  De negen jaar verwijst naar negen jaar staren naar de muur.  De periode die Bodhidharma in zijn grot gemediteerd zou hebben.  Hier zie je oa. de invloed van het Boeddhisme.  In deze laatste fase krijgt het kind kleinkinderen.  Dit betekent dat de yang shen zich opsplitst in meerdere shen waardoor iemand op meerdere plekken simultaan kan zijn.  De vereniging met Dao is compleet.

Binnen dit hele proces is het aspect van fasering en timing uitermate belangrijk.  De vuurfasen die de regeling van de sterkte van ‘het vuur onder de kookpot’ aangeven maken gebruik van de hexagrammen om de intensiteit en tijdsindeling aan te geven. ^(6,9) Daarmee staat het ritme van het proces enigszins voorgeschreven.  No short cuts dus.  Het elixir dient geraffineerd te worden in overeenstemming met het ritme van de cosmos.  Men dient meester te worden van de tijd.  Het embryo voeden is als een parel die voortdurend gevoed dient te worden aan de hand van deze vuurcyclus genaamd ‘houhou’, deze volgt het natuurlijke ritme van yin en yang. ⁽²⁾  Daar waar men het proces van Neidan terug kan vinden in de Neijing Tu vindt men de weergave van tijdsbepaling terug in de Xiuzhen Tu.  Op deze weergave zie je een persoon omgeven door dertig zwarte en witte cirkels die een weergave zijn van de maancyclus.  Daar waar de Neijing Tu zich meer richt op het proces zoals dit zich in het lichaam voltrekt, geeft deze afbeelding meer aandacht aan de cosmologische prinicpes waar men dient rekening mee te houden.  Beide afbeeldingen worden daarbij van onder naar boven gelezen.

Zoals we in bovenstaande paragraaf kunnen zien is theoretische kennis noodzakelijk om het praktische aspect van Neidan te kunnen volbrengen.  Kennis van de maancycli alsook kennis van de tri- en hexagrammen.De Cantong Qi – het basisboek van het alchemistische proces is immer één en al hexagrammen.  Zij worden gebruikt als toelichting van het alchemistische proces.  Zonder begrip van de Yijing kunnen we de betekenis van de symboliek nimmer begrijpen.  De hele Cantong Qi houdt zich bezig met het vaststellen van het precieze moment waarop het proces zich dient te voltrekken.

Vanwege deze overeenstemming met de natuurlijke cyclus wordt dan ook wel eens gezegd dat wij het interne proces niet zelf uitvoeren maar dat door training, de gepaste omstandigheden gecreëerd worden in het lichaam opdat het proces zich intuïtief kan voltrekken. ^(2,6)

Dit proces echter kan zich enkel voltrekken als de beoefenaar zich volledig toewijd aan een consistente en ononderbroken trainingsregime.⁽⁵⁾ Zoals de Cantong Qi aangeeft: het stillen van de zintuigen is de enige weg naar het maken van het gouden elixir van het eeuwige leven.  Een veeleisende meditatieve beoefening van dagelijkse oefeningen is zitten in stilte, jingzuo.⁽²⁾  Hoewel de praktijk bestaat uit meer dan enkel zittende meditatie blijft het hele Neidan gebeuren met name een meditatieve aangelegenheid.    De beoefening van meditatie is een essentieel onderdeel.  Zonder meditatie, geen neidan.

Om af te sluiten dienen we nog enkele belangrijke theoretische concepten toe te lichten die nauw verweven zijn met de theorie van neidan.  Het eerst is die van Huandan 還丹ofwel het omgekeerde elixir.  Het principe van omkering Diandao顛 倒.  Het creatieproces van Dao – Wuji – Taiji – Yin Yang – Wuxing & de tienduizend dingen dient omgekeerd te worden. ^(5,6,7,8)  Jing keert terug naar qi, qi keert terug naar shen en shen keert terug naar de leegte.  Ook dit idee vindt wederom zijn oorsprong in de Cantong Qi die de relatie legt tussen de tienduizend dingen (wanwu) en de Dao. Het elixir wordt dan ook gezien als het equivalent van de originele staat van zijn. ⁽⁸⁾

Platteeuw ⁽⁶⁾ omschrijft bij dit proces xing als die ware natuur van de mens en staat symbool voor de Dao.  Het ultieme begin.  Ming is daarbij de uitdrukking van xing.  Ook Pregado ⁽⁸⁾ omschrijft Xing als natuur en Ming als bestaan.  Het zijn twee belangrijke concepten binnen het proces van Neidan.  Xing als innerlijke natuur overstijgt individualiteit en wordt binnen het Boeddhisme bv. vaak aangemerkt als iemands inherente Boeddha natuur.  Daar waar xing onsterfelijk is verwijst ming naar het eindige bestaan.  Het neemt zijn plek in de wereld van manifestatie en is daarom onderhevig aan verandering.  Het refereert naar de sanbao en daarmee naar iemands individuele bestaan.  Procesmatig gezien verwijst het externe medicijn naar de volbrenging van iemands ming en het interne medicijn naar iemands xing.  De ontwikkeling van deze twee concepten kan echter per lineage variëren.  Zo zal men binnen de traditie van Wuzhen Pian – Zhang Boduan eerst ming cultiveren, daarna beiden en als laatste enkel nog xing.  De focus op het één of het andere aspect is dus afhankelijk van het stadium van het proces waar je in zit.  Robinet ⁽⁹⁾ wijst op deze verschillen in aanpak maar benoemt meteen de zinloosheid van discussie omtrent dit onderwerp.  Simpelweg omdat beiden nu eenmaal belangrijk zijn.  Xingming shuangxiu – dual cultivation in de zin dat beide ontwikkeld dienen te worden en niet dual cultivation zoals het tijdens de Ming dynastie geïnterpreteerd werd in de context van seksuele cultivatie.

We hebben gezien dat neidan een kernconcept is binnen het Daoïsme vooral vanaf de 8^e eeuw met een bloeiperiode tijdens de Song dynastie.  Neidan is hierbij ontwikkeld tot een methode van spirituele ontwikkeling waarbij een ‘embryo’ gecreëerd wordt in het lichaam om zo een onsterfelijk lichaam te vormen die de dood en het bestaan kan overstijgen.  Dit gebeurt in een drie-staps-proces waarbij jing omgezet wordt in qi, qi in shen en shen in leegte; de ultieme éénwording met Dao.  Hoewel er duidelijke verschillen zijn in methode van aanpak tussen verschillende stromingen, betreft het in de kern een vorm van meditatieve training.  Daarbij is kennis van de theorie, hexagrammen en maancycli cruciaal om de juiste omstandigheden te scheppen opdat het proces zich kan voltrekken.  Het is een reis die niet is weggelegd voor zij die moeite hebben met ontberingen en discipline maar waarvan de uitkomst naast de initiële gezondheid en psychologische transformatie, uiteindelijk leidt tot een plekje in het pantheon van onsterfelijken.

Bibliografie

 

1. Bertschinger R. (2002) Cantongqi. Het geheim van eeuwig leven, Uitgeverij Elmar, Rijswijk, ISBN 9038907656
2. Despeux C. & Kohn L. (2003) Woman in Daoism; Three Pines Press, ISBN 1-931483-01-9
3. Komjathy L. & Kang S. (2013) Models of Daoist practice; Center for Daoist Studies
4. L. Kohn (1993) The Taoist Experience; State University of New York Press, ISBN 0-7914-1579-1
5. Mitchell Damo (2015) White moon on the mountain peak. The Alchemical Firing process of Neidan; Singing Dragon, ISBN 9781848192560
6. Platteuw L. (2009) Symboliek van de Yijing in Inwendige Alchemie; Master thesis aan de Faculteit der Letteren en Wijsbegeerte, Universiteit Gent
7. Pregado F. (2018) Which is the Daoist Immortal body?; paper published on academiu.edu
8. Pregado F. (2012) The way of the golden elixir; Golden Elixir Press—Occasional paper No.3
9. Robinet I. (1997) Taoism. Growth of a religion; Standford university Press, ISBN 0-8047-2839-9
10. Vihonen J. (2018) – Seminar Longmen Pai Nanzong – https://www.shenmen.fi/23412
11. Wang Liping (2019) Daoist Internal Mastery; Three Pines Press, EAN 9781931483391
12. Wang Mu (2011) Foundations of Internal Alchemy. The Toaist Pracitce of Neidan; Golden Elixir Press, IBSN 978-0984308255

MEER over Meditatie